ME-folly: Lezing in het Dutch Art Institute in Enschede

dinsdag 25 maart 2008

Lezing in het Dutch Art Institute in Enschede

Op 17 maart heeft Holger Nickisch een lezing over mobiele en tijdelijke artistieke interventies in de publieke ruimte in het Dutch Art Institute in Enschede gehouden.

Geen opmerkingen:

Een reactie posten

Short description of ME/folly

ME/folly from Holger Nickisch

Temporary interventions, mobile artworks and project organizations or even flexible exhibition spaces without a fixed location are a growth market in contemporary art practice.Perhaps, in the present time, a nomadic existence should be considered a necessity of life and the interest in mobility a productive response to mounting institutional uncertainty. Crucial manifestations such as Parasite Paradise (Leidsche Rijn 2003) and 11ha (Stork Terrain Amsterdam 2001) explore the immense diversity of temporary constructions by artists, architects and urban planners, and show that these practices are often inextricably linked with the ambition to reach alternative target groups, to create new sites for art and to vanquish the restrictions of a rigidly regulated society. Do these ‘unregulated mobile longings’1 lead to a resurgence of artistic refuges and social involvement? Or is there cause for questioning this contemporary phenomenon? Holger Nickisch is developing the mobile unit ME/folly based on an inventory of mobile structures already created, personal experiences with art projects in public space and a consecutive series of interviews with artists involved. This concrete trial structure is offered to possible users in the cultural field as a facility, thereby forming the base of operations and knowledge centre for practical research.Specific user needs, the boundaries of public space and the strong or weak position of art part in urban renewal processes will be analyzed.1 Tom van Gestel, Director of SKOR, Parasite Paradise catalogue, Amsterdam 2003.

Over ME/folly (lange versie)

Tijdelijke interventies, mobiele kunstwerken en projectorganisaties of zelfs flexibele tentoonstellingsruimtes zonder vaste plek zijn een groeimarkt binnen de actuele kunstpraktijk.
Wellicht moet in de huidige tijd een nomadisch bestaan als levensnoodzaak worden beschouwd en is de belangstelling voor mobiliteit een productieve reactie op de voortschrijdende institutionele onzekerheid. Cruciale manifestaties als o.a. Parasite Paradise (Leidsche Rijn 2003) en 11ha (Storkterrein Amsterdam 2001) verkennen de grote diversiteit aan tijdelijke constructies door beeldende kunstenaars, architecten en stedenbouwkundige en laten zien, dat deze praktijken vaak onlosmakelijk verbonden zijn met de ambitie om alternatieve doelgroepen te bereiken, nieuwe plekken voor de kunst te ontsluiten en de beperkingen van een streng gereguleerde samenleving te overkomen.
Leidt dit “ongereguleerde mobiele verlangen”[1] dus opnieuw tot artistieke vrijplaatsen en maatschappelijke betrokkenheid? Of is er aanleiding om ook kritische kanttekeningen te plaatsen bij dit hedendaags verschijnsel?

Het ontwerp van ME/folly is het resultaat van een uitgebreide verkenning van reeds uitgevoerde mobiele bouwsels door beeldende kunstenaars, architecten en vormgevers; maar het is evengoed geïnspireerd door de observatie van (en vaak de fascinatie voor) ambulante voorzieningen met een concrete functie in het alledaagse leven: op de markt, het platte land, bouwterreinen, de straat etc.
In plaats van een trendgevoelige ‘vormgeving’ (in de zin van design), is er gekozen voor een beeld dat als achtergelaten nepruïne de vernieuwde urbane situatie verstoort. Tegelijkertijd roept ME/folly associaties op die voorbij gaan aan de actualiteit en door middel van een onverwachte visuele ingreep terug gaan in de lokale herinnering.

Zo lijkt ME/folly van buiten op een vervallen schuur. Maar zij wordt gebouwd van houten systeempanelen, die in korte tijd in elkaar gezet en op een gewone aanhangwagen vervoerd kunnen worden ( oppervlakte ca 14m2). Voorzieningen zoals elektriciteit, water en afwater worden in kleine felgekleurde containers op het dak geïntegreerd. Door middel van brandstofcellen kan de unit zo autonoom mogelijk functioneren. Er zijn basis voorzieningen als keuken, werk -vergadertafel en audiovisuele media.
De constructie moet voldoen aan snelle op- en afbouw en uiterst bewegelijk en flexibel kunnen opereren. Alleen dan kan de unit volstrekt nomadisch blijven circuleren, zich steeds weer als actieve interventie manifesteren en tot op zekere hoogte onafhankelijk zijn van de gebruikelijke vergunningstrajecten. Op locatie wordt de ME/folly dag en nacht bewaakt en is dus volledig vandalismebestendig.

Vanaf november 2007 zal het ontwerp van ME/folly worden uitgevoerd en als faciliteit worden aangeboden aan gebruikers uit het culturele veld. Op verschillende locaties in Amsterdam worden proefopstellingen toegepast en de specifieke gebruikswensen, de grenzen van de publieke ruimte, maar ook de zwakke of sterke positie van kunst in processen van stedelijke vernieuwing getoetst.

Voorlopig activiteitenprogramma op locatie(s) gedurende het seizoen 2007-08:

Martin Hansen zelf filmmaker en mede oprichter van de Filmbank Amsterdam vertoond (historische) films over stedelijke vernieuwing - o.a. van Jef Cornelis - en over migratie uit de hele wereld. De Filmbank is een van de grootse archieven van documentaires in Nederland.
-De ME/folly wordt voor een paar avonden de bioscoop op het “dorpsplein”, bijvoorbeeld op het Zoutkeetplein.

Monali Meher, de maakster van het community art project QUILT staat bekend voor haar kook-performances. Door haar etnische achtergrond zal zij vooral met allochtone bewoners samenwerken en op het “Plein, zonder naam” koken voor de buurt (in coproductie met bijvoorbeeld de Gouden Meeuw, buurtcentrum Zeeheldenbuurt).
-De ME/folly wordt een mobile gaarkeuken.

Siebe Thissen, kunsthistoricus en befaamde deskundige op het gebied van de zwarte popmuziek, gaat een ongebruikelijke avond verzorgen voor jong publiek waarin de oorsprongen van de moderne Hip Hop, Rap en R&B aan de orde komen en hij verbanden legt met de traditionele Afrikaanse volkscultuur en liederen uit de slaventijd in Amerika.
-De ME/folly wordt leslokaal en dancehall op het Marnixplantsoen (in samenwerking met bijvoorbeeld Volta, jongerencentrum).

Andreas Bachmair, theatermaker, performer en docent drama maakt theater met en voor buurtbewoners (recentelijk zeer succesvol tijdens het Over ’t IJ Festival in Noord). In samenwerking met de amateur-theaterwereld van bijvoorbeeld het Polanentheater wordt een adhoc groep samengesteld, die het openbare domein bespeelt.
-De ME/folly als uitvalsbasis, podium en decor.

Jeroen Boomgaard, lector aan de Rietveld academie voor Kunst en de Publieke Ruimte beschikt over een actief netwerk aan kunstenaars, onderzoekers en experts die geïnteresseerden kunnen informeren over de rol van kunst en vormgeving op straat en in de wijken.
-De ME/folly als groeiend kenniscentrum herbergt een wetenschapper.

Erik Hagoort, kunstcriticus en theoloog, gespecialiseerd in de filosofische ethiek, begeleidt over de gehele periode ME/folly en doet tevens de redactie van een flankerende publicatie.

Duro Toomato, performer, regisseur en beeldend kunstenaar gebruikt het dak van de ME/folly als heliodrome. De model helikopters vliegen door de wijk en kondigen de activiteiten van ME/folly aan of dragen geheimzinnige boodschappen met zich mee.

Rob Hagenouw is voor zijn expertise op het gebied van alternatieve energieën uitgenodigd, verder Zsolt Mesterhazy voor zijn mobile playstation…

In de afgelopen twintig jaar is de publieke ruimte in Nederland (met name in de Randstad) ingrijpend veranderd.
Ruimten die ooit als publiek golden, worden steeds meer bepaald door de economische belangen van bestuurders en projectontwikkelaars. Tegelijkertijd leidt het toezicht door de overheid tot een toenemende zichtbaarheid van beperkingen en blijft het publieke terrein weliswaar openbaar toegankelijk, maar kan het nauwelijks nog ‘publiek’ genoemd worden.

Het bekendste voorbeeld is wellicht de invloed van ‘gentrification’ - de sociale, culturele en economische opwaardering van een stadsdeel door sloop, renovatie, nieuwbouw, de toestroom van hogere welstandsklassen en de fysieke verplaatsing van huishoudens met lage inkomens.
In Amsterdam laat zich deze actuele ontwikkeling concreet traceren aan de rafelranden van de binnenstad, in voormalige ‘probleemwijken’ zoals bijvoorbeeld de Staatsliedenbuurt, de Zeeheldenbuurt of de Spaarndammerbuurt (allemaal gelegen in Westerpark).
Hier wordt al gauw duidelijk dat stedelijke vernieuwing niet louter resultaat is, maar een proces dat vele jaren in beslag neemt en de bewoners met complexe veranderingen confronteert. Ingrijpender nog dan aan de bouw gerelateerde obstakels stelt de herinrichting (en dus de herdefinitie) van de wijk diens leefbaarheid op de proef. Hoe wordt er omgegaan met het feit dat een over decennia gegroeide stadscultuur voorgoed verdwijnt en er een opnieuw samengestelde gemeenschap - en een andere ruimtelijke situatie - voor in de plaats komt?
De publieke ruimte neemt daarbij een bijzondere positie in: dit is de plek die alle lagen van de maatschappij met elkaar delen en waar het stedelijke beleid en afspiegeling zou moeten zijn van de werkelijkheid. Maar hoe kan de publieke ruimte überhaupt nog een dergelijke functie vervullen, als het nieuwe ruimtelijke programma juist NIET meer het terrein is “waar mensen handelen en zo een gemeenschappelijke wereld vol verschillen creëren”
(Hannah Arendt)

ME/folly suggereert dat zich de openbare ruimte opnieuw laat ‘maken’ en de kunst een bijzonder effectieve strategie vormt om het publieke belang te herstellen.[2]

In praktijk heeft ME/folly een drietaal doelstellingen:
- De realisatie van het ontwerp (voortgekomen uit een uitgebreid vooronderzoek)
- De toepassing door middel van een aantal proefopstellingen en een activiteitenprogramma gedurende het seizoen 2007-08 in stadsvernieuwingsgebieden in Amsterdam en daarbuiten
- De evaluatie en documentatie van het project.

“Als het weg is, kan je het niet meer terughalen.”[3]

ME/folly gaat uit van een aantal doelgroepen:
-De publieke gebruikers; belangstellende en participerende bewonersgroepen, buurtinitiatieven en lokale instellingen.
-Kunstenaars en culturele ondernemers die reeds een expertise en affiniteit hebben met ‘kunst op straat’
-Deskundigen en experts op het gebied van architectuur, stedenbouw, kunstgeschiedenis, politiek, cultuurbereik en participatie uit Amsterdam, Nederland en zelfs het buitenland.

Zoals boven aangegeven, vinden cruciale stedelijke ontwikkelingen (zoals stadsvernieuwing en het verdwijnen van de publieke ruimte) in bijzonder aan de rafelranden van Amsterdam plaats.
Hoewel dit gebied ooit tot de eerste periferie van de oude stadskern hoorde, is de binnenstad inmiddels zondanig opgerukt, dat er nauwelijks nog sprake is van een perifere situatie, maar wel van een bedrijvige buurtgemeenschap die zich niet kan onttrekken aan de continue verandering van haar leefomgeving.

ME/folly is in feite een voorbeeld hoe kunstenaars (en andere gebruikers) vanuit een concrete standplaats op stedelijke veranderingsprocessen kunnen reflecteren en actief ingrijpen in de urbane situatie in Amsterdam.
Daarmee vormt het project een concrete uitvalsbasis en kenniscentrum voor een artistiek onderzoek naar het opgelegde ruimtelijke programma en de mogelijkheden om “het lokale en tot zwijgen gebrachte zichtbaarheid te geven”.[4]

Inmiddels is ME/folly begonnen contacten te leggen of te intensiveren met diverse instellingen, initiatieven en particulieren in de beoogde buurten.
Ieder project binnen het activiteitenprogramma komt op maat tot stand en zal tengevolge ook invulling moeten geven aan een gerichte communicatie strategie.

Van begin af aan wordt het gehele proces van ME/folly gedocumenteerd en na evaluatie verwerkt tot een publicatie die inzicht biedt in de praktijk en de toekomstige perspectieven van deze artistieke interventie.

Na een uitgebreid vooronderzoek (ten dele in het kader van het lectoraat Kunst en Publieke Ruimte aan de Rietveld Academie http://www.lkpr.nl/), schetsontwerpen en reeks artistieke schaalmodellen (zie foto’s) vindt de fondsenwerving plaats gedurende de zomer 2007 en wordt ME/folly vanaf november 2007 gerealiseerd.
ME/folly is ontworpen en wordt geproduceerd door initiatiefnemer en kunstenaar Holger Nickisch en wordt gesteund door het AFK en stadsdeel Westerpark (Wij Amsterdammers).
Erik Hagoort zal het project kritisch begeleiden en een belangrijke bijdrage leveren voor de publicatie van het project.
Met dank aan Thomas Lenden voor de documentatie en Marijke Hoogenboom voor alles.
Sinds 1997 werk ik actief als kunstenaar in de openbare ruimte en heb zowel door mijn eigen artistieke praktijk, als ook door mijn engagement als tentoonstellingsmaker (o.a. voor grote manifestaties als Archipel en Nieuwe Domeinen) steeds weer de maatschappelijke positie van kunst en kunstenaar ter discussie gesteld.
Hoewel ik met zeer verschillende platforms heb samengewerkt en sinds 2001 gebruik kan maken van een permanente etalageroute in de Staatsliedenbuurt, signaleer ik een grote noodzaak in het culturele veld, om als kunstenaar of kunstenaarsinitiatief flexibeler en onafhankelijker te kunnen opereren.
Gezien stijgende huurlasten, institutionele onzekerheid, maar vooral ook de ambitie om een diversiteit aan doelgroepen te bereiken en nieuwe plekken voor de kunst te ontsluiten heb ik het initiatief genomen, om deze uitgangspunten te vertalen naar een omvattend artistiek response in de vorm van ME/folly.
Voor mij sluit de ME/folly aan bij de modulaire structuren die ik consequent in mijn beeldend werk heb gebruikt en bij mijn belangstelling voor kunst als ‘tool’ voor sociale interactie.
Met ME/folly biedt ik letterlijk een faciliteit aan en nodig anderen uit om aan een kunstwerk bij te dragen dat zich eerder als ‘open source’ definieert dan als mijn persoonlijk artistiek eigendom.

[1] Tom van Gestel, directeur SKOR, catalogus Parasite Paradise, Amsterdam 2003.
[2] Het vooronderzoek heeft een aantal cruciale vragen opgeleverd die als leidraad zullen dienen, zoals:
Wat is er wezenlijk veranderd in stadsvernieuwingswijken? Van wie en voor wie is de publieke ruimte? Waar ligt de grens tussen het privé domein en het openbare? Sluit de vormgeving van de publieke ruimte (en daarmee de openbare kunsttoepassingen) aan bij de wensen van de bewoners/gebruikers? Kan kunst de sociale cohesie in een buurt versterken en buurtbewoners die eerder niet bij artistieke processen betrokken waren laten participeren? Wat betekent het voor kunstenaars om de isolatie van het atelier of de kunstruimte op te geven ten faveure van de sociale en openbare ruimte? Kunnen wij dan nog in alle vrijheid produceren, of wordt onze kunst al te snel geïnstrumentaliseerd? Bestaat er een vorm van geëngageerde autonomie?
[3] Jef Cornelis, interview. In: Hybride ruimte, Amsterdam 2006.
[4] Saskia Sassen, De verschuivende betekenis van de stedelijke conditie. In: Hybride ruimte, Amsterdam 2006.

ME/folly is mede mogelijk gemaakt door AFK en Stadsdeel Westerpark. Vormgeving weblog: Anna Nickisch

ME-folly

dinsdag 25 maart 2008

Lezing in het Dutch Art Institute in Enschede

Geen opmerkingen:

ME/folly op reis/ Zoutkeetsplein Amsterdam

ME/folly op reis/ Zoutkeetsplein Amsterdam

ME/folly op reis/ Zoutkeetsplein Amsterdam

Bezoek ME/folly

ME/folly op reis/ Kunstmuseen Krefeld

ME/folly op reis/ Kunstmuseen Krefeld

ME/folly op reis/ Kunstmuseen Krefeld

ME/folly op reis/ Kunstvlaai Amsterdam

ME/folly op reis/ Kunstvlaai Amsterdam

ME/folly op reis/ Kunstvlaai Amsterdam

ME/folly op reis/ Kunstvlaai Amsterdam

ME/folly op reis/ Kunstvlaai Amsterdam

Me/folly op reis / KWM in Krefeld

ME/folly basislager

ME/folly / BAG in ACTION

ME/folly / BAG in ACTION

ME/folly / BAG in ACTION

ME/folly / BAG in ACTION

Bezoek ME/folly

Bezoek ME/folly

Bezoek ME/folly

ME/folly op reis / Dutch Art Institute Enschede

ME/folly op reis / Dutch Art Institute Enschede

ME/folly op reis / Berlijn

ME/folly op reis / Berlijn

ME/folly op reis / Maastricht

ME/folly op reis / Maastricht

ME/folly performance 'Mi casa es su casa'

ME/folly performance 'Mi casa es su casa'

Bezoek ME/folly

Bezoek Me/folly

Bezoek ME/folly

Bezoek ME/folly

Indoorversie ME/folly

ME/folly filmavond

ME/folly filmavond

Opening ME/folly

Opening ME/folly

Opening Me/folly

Begin ME/folly

Begin ME/folly

ME/folly picknick

ME/folly maquette

ME/folly foto montage

ME/folly foto montage

Blogarchief

Over mij

Short description of ME/folly

Over ME/folly (lange versie)